Ön İnceleme Duruşması Nedir?
Ön İnceleme Duruşması yalnızca hukuk mahkemelerinde olan bir duruşma türüdür. Aslında her ne kadar ön inceleme duruşması olarak adlandırsak da ön incelemenin duruşmasız yapılması da mümkündür. Mahkemenin ön inceleme yapmasının amacı delillerin toplanması ve tahkikat aşamasına geçmeden önce uyuşmazlığın türünü belirlemek ve tarafları sulhe teşvik etmektir.
Tarafların sulhe sağlıklı bir şekilde teşvik edilebilmesi amacıyla genellikle ön incelemeler duruşmalı olarak yapılarak tarafların katılımı beklenmektedir. Katılımla birlikte duruşma esnasında hakim, sulhe ilişkin bir açıklama yapılmasını da beklemektedir. Tahkikat aşaması olarak adlandırılan bir sonraki aşamada ise deliller toplanarak, değerlendirilmektedir. Ön incelemede amaç uzun süren delillerin toplanması aşamasına geçmeden davayı daha kısa bir sürede ve tarafların isteği doğrultusunda sonuçlandırmaktır.
Ön İnceleme Duruşmasında Neler Yapılır?
Ön İnceleme aşamasında yapılacak incelemeler şöyledir;
-Tarafları sulhe teşvik etmek,
-Dava şartlarının varlığını incelemek,
-Varsa ilk itirazlar ile ilgili karar vermek,
-Hak düşürücü süre ve zamanaşımı itirazlarını değerlendirmek,
-Uyuşmazlığı tespit etmek.
Hukuk Muhakemeleri Kanunu Madde 320’de Ön İnceleme aşamasında yapılacaklar sıralanmıştır;
“(1) Mahkeme, mümkün olan hâllerde tarafları duruşmaya davet etmeden dosya üzerinden karar verir.
(2) Daha önce karar verilemeyen hâllerde mahkeme, ilk duruşmada dava şartları ve ilk itirazlarla hak düşürücü süre ve zamanaşımı hakkında tarafları dinler; daha sonra tarafların iddia ve savunmaları çerçevesinde, anlaştıkları ve anlaşamadıkları hususları tek tek tespit eder. Uyuşmazlık konularının tespitinden sonra hâkim, tarafları sulhe veya arabuluculuğa teşvik eder. Tarafların sulh olup olmadıkları, sulh olmadıkları takdirde anlaşamadıkları hususların nelerden ibaret olduğu tutanağa yazılır; tutanağın altı hazır bulunan taraflarca imzalanır. Tahkikat bu tutanak esas alınmak suretiyle yürütülür…”
Ön İnceleme Duruşmasının İşleyişi Nasıldır?
Hukuk Muhakemeleri Kanunu Madde 140’ta
“(1) Hâkim, ön inceleme duruşmasında, dava şartları ve ilk itirazlar hakkında karar verebilmek için gerekli görürse tarafları dinler; daha sonra, tarafların iddia ve savunmaları çerçevesinde, anlaştıkları ve anlaşamadıkları hususları tek tek tespit eder.
(2) Uyuşmazlık konularının tespitinden sonra hâkim, tarafları sulh ve arabuluculuğun esasları, süreci ve hukuki sonuçları hakkında aydınlatarak sulhe veya arabuluculuğa teşvik eder; bu konuda sonuç alınacağı kanaatine varırsa, bir defaya mahsus olmak üzere yeni bir duruşma günü tayin eder.
(3) Ön inceleme duruşmasının sonunda, tarafların sulh veya arabuluculuk faaliyetinden bir sonuç alıp almadıkları, sonuç alamadıkları takdirde anlaşamadıkları hususların nelerden ibaret olduğu tutanakla tespit edilir. Bu tutanağın altı, duruşmada hazır bulunan taraflarca imzalanır. Tahkikat bu tutanak esas alınmak suretiyle yürütülür.
(4) Ön inceleme tek duruşmada tamamlanır. Zorunlu olan hâllerde bir defaya mahsus olmak üzere yeni bir duruşma günü tayin edilir.” Şeklinde düzenlenmiştir. Anılan düzenlemeden de anlaşılacağı üzere sırayla;
-Dava şartı ve ilk itirazlar değerlendirilir, bu hususlarda bir eksiklik yok ise sonraki adıma geçilebilir,
-Uyuşmazlık konusu tarafların beyanları sonrası tespit edilir,
-Taraflar sulhe ve arabuluculuğa teşvik edilir,
-Son olarak da tutanak imza altına alınır.
Ön inceleme duruşması her şeyin hazır olmasına rağmen tarafların gelmemesinden kaynaklı görülemez ise hakimin takdiri ile bir kereye mahsus olmak üzere ertelenebilecektir.
Not: Sıkça okunan Hukuk Terimleri ve Açıklamaları başlıklı yazımızı inceleyebilirsiniz.