Koruma Tedbirleri Nedeniyle Tazminat
Ceza Muhakemesi Kanununun 141 ve devam eden maddelerinde, haklarında haksız olarak tutuklama, göz altı, arama ve el koyma gibi tedbir kararları verilen kişilerin uğramış olduğu maddi ve manevi zararlarının tazminine yönelik olarak, koruma tedbirleri nedeniyle tazminat hükümleri düzenlenmiştir.
Soruşturma ya da kovuşturma aşamasında uygulanabilen bu tedbirlere karar verilebilmesi için kanunen öngörülen şartlara dikkat edilmesi ayrıca temel hak ve hürriyetlerin ihlaline sebebiyet verdiği için ölçülülük ilkesine de uyulması gerekir.
Hakkında bu koruma tedbirlerinden birine karar verilen sanık hakkında sonradan beraat ya da KYOK(Kovuşturmaya Yer Olmadığına Dair Karar) verilirse sanığın haksız koruma tedbiri nedeniyle uğramış olduğu maddi ve manevi zararların tazmini için dava açma hakkı doğacaktır.
Madde 141 – (1) Suç soruşturması veya kovuşturması sırasında;
a) Kanunlarda belirtilen koşullar dışında yakalanan, tutuklanan veya tutukluluğunun devamına karar verilen,
b) Kanunî gözaltı süresi içinde hâkim önüne çıkarılmayan,
c) Kanunî hakları hatırlatılmadan veya hatırlatılan haklarından yararlandırılma isteği yerine getirilmeden tutuklanan,
d) Kanuna uygun olarak tutuklandığı hâlde makul sürede yargılama mercii huzuruna çıkarılmayan ve bu süre içinde hakkında hüküm verilmeyen,
e) Kanuna uygun olarak yakalandıktan veya tutuklandıktan sonra haklarında kovuşturmaya yer olmadığına veya beraatlerine karar verilen,
f) Mahkûm olup da gözaltı ve tutuklulukta geçirdiği süreleri, hükümlülük sürelerinden fazla olan veya işlediği suç için kanunda öngörülen cezanın sadece para cezası olması nedeniyle zorunlu olarak bu cezayla cezalandırılan,
g) Yakalama veya tutuklama nedenleri ve haklarındaki suçlamalar kendilerine, yazıyla veya bunun hemen olanaklı bulunmadığı hâllerde sözle açıklanmayan,
h) Yakalanmaları veya tutuklanmaları yakınlarına bildirilmeyen,
i) Hakkındaki arama kararı ölçüsüz bir şekilde gerçekleştirilen,
j) Eşyasına veya diğer malvarlığı değerlerine, koşulları oluşmadığı halde elkonulan veya korunması için gerekli tedbirler alınmayan ya da eşyası veya diğer malvarlığı değerleri amaç dışı kullanılan veya zamanında geri verilmeyen,
k) Yakalama veya tutuklama işlemine karşı Kanunda öngörülen başvuru imkânlarından yararlandırılmayan,
Koruma Tedbirleri Nedeniyle Tazminatın Şartları
Tazminat isteminin koşulları
Madde 142 – (1) Karar veya hükümlerin kesinleştiğinin ilgilisine tebliğinden itibaren üç ay ve her hâlde karar veya hükümlerin kesinleşme tarihini izleyen bir yıl içinde tazminat isteminde bulunulabilir.
(2) İstem, zarara uğrayanın oturduğu yer ağır ceza mahkemesinde ve eğer o yer ağır ceza mahkemesi tazminat konusu işlemle ilişkili ise ve aynı yerde başka bir ağır ceza dairesi yoksa, en yakın yer ağır ceza mahkemesinde karara bağlanır.
(3) Tazminat isteminde bulunan kişinin dilekçesine, açık kimlik ve adresini, zarara uğradığı işlemin ve zararın nitelik ve niceliğini kaydetmesi ve bunların belgelerini eklemesi gereklidir.
(4) Dilekçesindeki bilgi ve belgelerin yetersizliği durumunda mahkeme, eksikliğin bir ay içinde giderilmesini, aksi hâlde istemin reddedileceğini ilgiliye duyurur. Süresinde eksiği tamamlanmayan dilekçe, mahkemece, itiraz yolu açık olmak üzere reddolunur.
(5) Mahkeme, dosyayı inceledikten sonra yeterliliğini belirlediği dilekçe ve eki belgelerin bir örneğini Devlet Hazinesinin kendi yargı çevresindeki temsilcisine tebliğ ederek, varsa beyan ve itirazlarını onbeş gün içinde yazılı olarak bildirmesini ister.
(6) İstemin ve ispat belgelerinin değerlendirilmesinde ve tazminat hukukunun genel prensiplerine göre verilecek tazminat miktarının saptanmasında mahkeme gerekli gördüğü her türlü araştırmayı yapmaya veya hâkimlerinden birine yaptırmaya yetkilidir.
(7) Mahkeme, kararını duruşmalı olarak verir. İstemde bulunan ile Hazine temsilcisi, açıklamalı çağrı kâğıdı tebliğine rağmen gelmezlerse, yokluklarında karar verilebilir….
Koruma Tedbirleri Nedeniyle Tazminat Genel Bilgiler
Bu hükümlere göre açılacak tazminat davaları devlet aleyhine açılır.
Tazminat davası açma süresi: kararın kesinleştiğinin ilgiliye tebliğinden itibaren üç ay ve her halde kararın kesinleşme tarihinden itibaren bir yıldır. Kararın kesinleştiğinin tebliğ edilmeden tazminat süresinin dolması mümkün olduğundan dosya düzenli olarak takip edilmelidir.
Tazminat davaları istemde bulunanın oturduğu yer Ağır Ceza Mahkemesinde açılır. Bu dava herhangi bir harca tabi değildir.
Hakkında koruma tedbirine karar verilen sanık, sonradan hükmün açıklanmasının geri bırakılması kararı verilmesi halinde: denetim süresinin dolması ve mahkemece düşme kararı verilmesiyle tazminat davası açabilir.
Mahkemece maddi tazminat miktarı tamamen belgeler üzerinden yapılır, tazminat hukukunun genel prensiplerine göre sorumluluk ve tazminat miktarı belirlenir. Talepte bulunanın sunduğu belgeler yeterli olmazsa mahkeme her türlü araştırmayı kendiliğinden yapar. Talepte bulunan kişinin haksız tutuklama veya koruma tedbiri sebebiyle uğramış olduğu maddi zararların tamamının belgeleriyle birlikte açıklaması gerekir: örneğin ödemiş olduğu avukatlık ücretini talep etmek için buna ilişkin serbest meslek makbuzunu mahkemeye sunması gerekir.
Manevi tazminat miktarı ise somut olaya göre: talepte bulunanın statüsü, isnad edilen suçun niteliği, tutukluluk süresi gibi durumlara göz önüne alınarak mahkeme tarafından takdir edilir.
Tazminatın Geri Alınması
Madde 143 – (1) Kovuşturmaya yer olmadığına ilişkin kararı sonradan kaldırılarak, hakkında kamu davası açılan ve mahkûm edilenlerle, yargılamanın aleyhte yenilenmesiyle beraat kararı kaldırılıp mahkûm edilenlere ödenmiş tazminatların mahkûmiyet süresine ilişkin kısmı, Cumhuriyet savcısının yazılı istemi ile aynı mahkemeden alınacak kararla kamu alacaklarının tahsiline ilişkin mevzuat hükümleri uygulanarak geri alınır. Bu karara itiraz edilebilir.
(2) (Mülga: 18/6/2014 – 6545/103 md.)
(3) İftira konusunu oluşturan suç veya yalan tanıklık nedeniyle gözaltına alınma ve tutuklama halinde; Devlet, iftira eden veya yalan tanıklıkta bulunan kişiye de rücu eder.
Tazminat İsteyemeyecek Kişiler
Madde 144 – (1) Kanuna uygun olarak yakalanan veya tutuklanan kişilerden aşağıda belirtilenler tazminat isteyemezler:
a) (Mülga: 11/4/2013-6459/18 md.)
b) Tazminata hak kazanmadığı hâlde, sonradan yürürlüğe giren ve lehte düzenlemeler getiren kanun gereği, durumları tazminat istemeye uygun hâle dönüşenler.
c) Genel veya özel af, şikâyetten vazgeçme, uzlaşma gibi nedenlerle hakkında kovuşturmaya yer olmadığına veya davanın düşmesine karar verilen veya kamu davası geçici olarak durdurulan veya kamu davası ertelenen veya düşürülenler.
d) Kusur yeteneğinin bulunmaması nedeniyle hakkında ceza verilmesine yer olmadığına karar verilenler.
e) Adlî makamlar huzurunda gerçek dışı beyanla suç işlediğini veya suça katıldığını bildirerek gözaltına alınmasına veya tutuklanmasına neden olanlar.
Kocaeli’de Koruma Tedbirleri Nedeniyle Tazminat
Kocaeli ilinde bulunan avukatlık ofisimize gelerek konu ile ilgili bilgi alabilirsiniz. Ceza Hukuku ve Tazminat Hukuku alanında uzman, avukatlarımıza danışabilirsiniz. Kocaeli/İzmit bölgesinde değilseniz, iletişim kısmında yer alan mail adresimiz ve telefon numaramız ile avukatlarımızla irtibata geçebilirsiniz.
Not: Ayrıca sıkça okunan Basit Yargılama Usulü (Cmk M.251) başlıklı yazımızı inceleyebilirsiniz.