İhtiyati Tedbir Nedir? Nasıl Kurulur?
Türk Dil Kurumu sözlük anlamına baktığımızda ihtiyati tedbir nedir sorumuza karşılık gelen cevap “İlerisi düşünülerek alınan önlem.” Olarak yer almaktadır. Hukuk terimleri sözlüğünde ise aslında bize kısaca ihtiyati tedbir nasıl kurulur sorusunun cevabı verilmektedir; “Bir konuda, bir yargılama öncesi mahkemece alınan önlem.” Buradan anlamaktayız ki mahkeme tarafından yargılama öncesi verilen bir tedbir kararıdır. Şimdi yazımızda sizler için bu sürecin nasıl işleyeceği, kararların hangi mahkemeden nasıl alınacağı, şartların neler olduğu, hangi konularda alınabileceği ve örnek dilekçe metinlerine yer vereceğiz.
İhtiyati Tedbir Ne Demek?
Kısaca cevap vermek gerekirse acele bir şekilde mahkemeden teminatlı veya teminatsız şekilde alınan önlem kararıdır. Bu önlem kimi zaman malları korumak için olabileceği gibi kimi zaman da başkasının malları kaçırmasını engellemek için olabilecektir. Bu durum 6100 Sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu madde 391’de “Mahkeme, tedbire konu olan mal veya hakkın muhafaza altına alınması veya bir yediemine tevdii ya da bir şeyin yapılması veya yapılmaması gibi, sakıncayı ortadan kaldıracak veya zararı engelleyecek her türlü tedbire karar verebilir.” şeklinde düzenlenmiştir. Bu yazımızda uygulamada en yaygın olarak kullanılan tedbir kararlarına yer vereceğiz.
İhtiyati Tedbirin Şartları Nelerdir?
Mahkemeye tedbir için yapılan başvuruda şartların harfiyen sağlanması gerekmektedir. Çünkü acele bir şekilde karşı tarafın cevabı bile beklenmeden verilen tedbir kararları bunmaktadır. Bu nedenle hak kaybına neden olmamak adına mahkemeler sıkı şekil şartlarına bağlıdır. Şartlardan birisinin bile eksik olması ihtiyati tedbir başvurunuzun olumsuz sonuçlanmasına neden olacaktır.
Mahkemenin bu kararı verebilmesi için birinci şart talep eden tarafın dayanaklarının tamamen soyut kalmaması ve ileride dava sonunda haklı çıkabilme ihtimalinin bulunmasıdır. Yani tamamen soyut ifadelerden oluşan ve hiçbir delile dayanmayan, ileride haklı çıkma ihtimali hiçbir şekilde bulunmayan konularda tedbir kararı verilemeyecektir. Bu durum 6100 sayılı HMK madde 390/3’te “…Tedbir talep eden taraf, dilekçesinde dayandığı ihtiyati tedbir sebebini ve türünü açıkça belirtmek ve davanın esası yönünden kendisinin haklılığını yaklaşık olarak ispat etmek zorundadır.” Şeklinde düzenlenmiştir.
İkinci şart ise ihtiyati tedbir kararı verilmemesi durumunda talep edenin muhtemel bir zararla karşı karşıya olması veya acele bir şekilde bu kararı almasında bir yararı bulunması gerektiğidir. Mahkeme bu temel 2 şartı her türlü başvuruda değerlendirecektir. Bu durum 6100 sayılı HMK madde 389’da “Mevcut durumda meydana gelebilecek bir değişme nedeniyle hakkın elde edilmesinin önemli ölçüde zorlaşacağından ya da tamamen imkânsız hâle geleceğinden veya gecikme sebebiyle bir sakıncanın yahut ciddi bir zararın doğacağından endişe edilmesi hâllerinde, uyuşmazlık konusu hakkında ihtiyati tedbir kararı verilebilir.” Şeklinde düzenlenmiştir.
Bu şartlara ek olarak talep edilen somut olaya göre mahkeme teminat isteyebileceği gibi, farklı şartların da yer alması noktasında araştırma yapabilecektir. Mahkemenin teminat talep etmesinin nedeni, aleyhine tedbir kararı verdiği tarafın ileride doğabilecek muhtemel zararlarını korumaktır. Bu durum 6100 sayılı HMK madde 392’de “ İhtiyati tedbir talep eden, haksız çıktığı takdirde karşı tarafın ve üçüncü kişilerin bu yüzden uğrayacakları muhtemel zararlara karşılık teminat göstermek zorundadır.” Şeklinde düzenlenmiştir.
İhtiyati Tedbir Kararı Nasıl Alınır?
6100 sayılı HMK Geçici Hukuki Korumalar Başlıklı Onuncu Kısmın, Birinci Bölümü madde 389 ve devamı hükümlerinde düzenlenmiştir. Anılan kanunda tedbirin esas davanın görüleceği mahkemeden veya esas dava açılmış ise yalnızca yargılamayı yapan esas davadan talep edilebileceği düzenlenmiştir. Talep dilekçenin mahkemeye sunulması ile yapılacak ve dilekçede yukarıda sayılan şartlara yer verilmesi beklenecektir. İhtiyati tedbir dilekçelerinin çok dikkatli ve özenli bir şekilde alanında uzman avukatlar tarafından hazırlanması gerekmektedir. Aksi takdirde telafisi mümkün olmayan hak kayıpları ile karşılaşılacaktır. Talep sonrası mahkemenin teminat talep etmesi üzerine teminat yatırılarak veya teminat mektubu sunularak karar alınabilecektir.
Lehe ve Aleyhe İhtiyati Tedbir Ne Demek?
Talep eden tarafın, kendi lehine bir durumun düzenlenmesini, mallarının koruma altına alınmasını, karşı tarafın mallarına el koyulmasını talep etmesi halinde kendi lehine tedbir tesis edilmesini talep etmiş olmaktadır. Aleyhe olan durumlar ise tedbire maruz kalan taraf olacaktır. Talep eden, kendi lehine malların muhafazası yönünde tedbir kararı alırsa karşı tarafta bulunan kişi veya şirketin aleyhine bir karar kurulmuş olur.
Tapu Üzerindeki İhtiyati Tedbir Nasıl Kalkar?
Mahkemenin vermiş olduğu kararlar, mahkeme yeniden bir ara karar kurmadığı sürece dava sonuçlanana kadar geçerli olacaktır. Ancak yargılama devam ettiği sürece mahkemenin yeniden bir karar kurması için talepte bulunulacağı gibi tedbirin bildirilmesinden veya öğrenilmesinden sonra zarar görenler bir hafta içerisinde karara itiraz edebileceklerdir. Bu durum HMK madde 394’te “… Aksine karar verilmedikçe, itiraz icrayı durdurmaz. İhtiyati tedbirin uygulanması sırasında karşı taraf hazır bulunuyorsa, tedbirin uygulanmasından itibaren; hazır bulunmuyorsa tedbirin uygulanmasına ilişkin tutanağın tebliğinden itibaren bir hafta içinde, ihtiyati tedbirin şartlarına, mahkemenin yetkisine ve teminata ilişkin olarak, kararı veren mahkemeye itiraz edebilir…” şeklinde düzenlenmiştir.
İhtiyati Tedbir Kararı Ne Zaman Sona Erer?
Karar verlen konuda yargılama sona erene kadar tedbir kararı devam edecektir. Ancak mahkeme kararında süreli olarak karar vermiş ise bu sürenin bitiminde sona erecektir. Tedbirin kalkması için mahkeme tarafından bir ara karar kurulmalı, dava sonuçlanmalı veya tedbire yapılan itiraz kabul edilmelidir. Aksi durumlarda karar devam edecektir. Bu durum HMK madde 397/2’de “…kararının etkisi, aksi belirtilmediği takdirde, nihai kararın kesinleşmesine kadar devam eder.” Şeklinde düzenlenmiştir.
Son olarak tedbiri esas davadan önce talep eden taraf 2 hafta içerisinde esas davayı açtığını bildirmez ise karar kendiliğinden kalkacaktır. Asıl mahkemede verilen kararsa 2 hafta içerisinde icra edilmediği durumda kendiliğinden kalakcaktır. Bu nedenle sürelere çok dikkat etmek gerekmektedir. Bu durum HMK madde 397/1’de “…dava açılmasından önce verilmişse, tedbir talep eden, bu kararın uygulanmasını talep ettiği tarihten itibaren iki hafta içinde esas hakkındaki davasını açmak ve dava açtığına ilişkin evrakı, kararı uygulayan memura ibrazla dosyaya koydurtmak ve karşılığında bir belge almak zorundadır. Aksi hâlde tedbir kendiliğinden kalkar.” Şeklinde düzenlenmiştir.
İhtiyati Tedbir Satışa Engel Oluşturur Mu?
Taşınmaz üzerinde bulunan tedbirin konusunun ne olduğu ve tedbirin ne için koyulduğu satış durumunu belirleyecektir. Eğer ki boşanma davası veya mal paylaşımı davasında taşınmaza işlenmiş bir tedbir varsa bu durumda satışa engel oluşturacaktır. Ancak mahkeme tarafından verilen tedbir taşınmazın satışını engellemeyecek bir tedbir ise satış esnasında herhangi bir engel ile karşılaşılmayacaktır. Açıklamış olduğumuz nedenlerle tedbirin türü ve mahkemenin kararı çok önemlidir. Bu yüzden satış işlemi öncesi tapu kayıtlarında bir tedbir şerhi görmeniz durumunda alanında uzman bir avukata konuyu danıştıktan sonra hareket etmenizi tavsiye ederiz.
Boşanma Davasında İhtiyati Tedbir Kararı Verilebilir Mi?
Uygulamada en sık tedbir kararı verilen konulardan birisi boşanma davalarıdır. Bu tür davalarda eşlerden herhangi birisi diğer eşin mal kaçırma şüphesini ortaya koyduğunda mahkeme bu durumun telafisi mümkün olmayan zararlar getirebileceği kanaatine varırsa tedbir kararları verilebilecektir. Evlilik birliği içerisinde edinilen malların yanı sıra; nafaka, velayet, ortak konut özgülenmesi, banka hesaplarının bloke edilmesi gibi tedbirler de verilebilecektir. Verilen kararlar boşanma davası sonuçlanana kadar devam edecektir.
İhtiyati Tedbir Talebi Dilekçe Örneği
KOCAELİ NÖBETÇİ …… HUKUK MAHKEMESİNE
İHTİYATİ TEDBİR TALEP EDEN : Talep eden bilglieri adresi ve TC Kimlik Numarası yazılacaktır.
VEKİLİ : Av. ADEM ÇEÇEN & Av. GALİP ÖZDEMİR
KARŞI TARAF : Aleyhine tedbir talep edilen taraf / taraflar biligisi yazılacaktır.
KONU : İhtiyati tedbir kararı verilmesi talebimizden ibarettir.
AÇIKLAMALAR :
Kocaeli ili İzmit ilçesi Cedit mahallesi …mevkiinde, …ada …parsel olarak müvekkil adına kayıtlı taşınmaza davalı …. Şirketi tarafından İnşaat yapılmaya başlanmıştır.
İnşaat yaptığı yerle davalının bir ilgisi olmaması ile birlikte ekte sunulan resmi kayıtlardan da görüleceği üzere kendisine de ait değildir. Ayrıca konuya ilişkin tarafıma herhangi bir bildirim yapılmamış veya izin alınmamıştır.
Davalı hakkında el atmanın önlenmesi davasını daha sonra açacağız. Ancak, dava açılmadan önce oluşacak hak kayıplarını önlemek adına tedbiren inşaatın durdurulmasına karar verilmesi gerekmektedir. Bu nedenle karşı tarafın yaptığı inşaatın açacağımız dava sonucuna kadar HMK madde 389 ve davamı hükümleri doğrultusunda tedbiren durdurulmasını talep ederiz. Müvekkil sayın mahkemenin işbu tedbir kararını vermek için belirleyeceği teminatı da yatırmaya hazır bulunmaktadır.
DELİLLER : Tapu kaydı, Yemin, Keşif, bilirkişi raporu ve ilgili yasal her türlü delil
HUKUKİ SEBEPLER : HMK, TMK.ve ilgili sair mevzuat
SONUÇ ve İSTEM : Açacağımız el atmanın önlenmesi davası sonucuna kadar mezkur Kocaeli ili İzmit ilçesi Cedit mahallesi …mevkiinde, …ada …parsel sayılı taşınmazım üzerinde davalı ………… şirketinin yapmakta olduğu inşaatının HMK madde 389 ve davamı hükümleri doğrultusunda ihtiyati tedbir kararı verilerek durdurulmasına, masrafların davalıya yükletilmesine karar verilmesini talep ederiz.
Av. ADEM ÇEÇEN & Av. GALİP ÖZDEMİR
TEDBİR İSTEYEN VEKİLLERİ
İhtiyati Tedbir Kararına İtiraz Dilekçe Örneği
KOCAELİ …. ASLİYE HUKUK MAHKEMESİNE
DOSYA NO : 2022/0000
İHTİYATİ TEDBİR KARARINA İTİRAZ EDEN: Aleyhine verilen karara itiraz eden kişi veya kurum bilgileri yer alacaktır.
VEKİLİ : Av. ADEM ÇEÇEN & Av. GALİP ÖZDEMİR
KARŞI TARAF : Lehine tedbir kararı verilen karşı taraf bilgileri yer alacaktır.
KONU : .01/01/2022 tarihli ve tarafımıza ……. Tarihinde bildirilen ihtiyati tedbir kararına karşı süresi içerisinde itirazlarımızdan ibarettir.
AÇIKLAMALAR :
Yukarıda esas numarası bildirilen dosya kapsamında sayın mahkemenizden 01/01/2022 tarihli ve 2022/0000 sayılı ihtiyati tedbir kararı alınmıştır. Tedbir kararı gıyabımızda verilmiştir. Tarafımıza durum bildirilerek bu usuli işlem atlanarak acele olduğu kanaati ile tarafımızın haberi olmadan karar verilmesi hatalı olmuştur.
Tedbir koşulları gerçekleşmemiştir.Karşı taraf tedbir için gerekli teminatı süresi içerisinde yatırmamıştır. Karşı tarafın haklı olabilme ihtimaline ilişkin yapmış olduğu açıklamalar gerçeği yansıtmamaktadır. Tedbir kararı kaldırılması durumunda karşı tarafın uğrayacağı herhangi bir zarar bulunmamaktadır. Tedbire konu alacak için ……… sayılı kesinleşmiş mahkeme kararı mevcuttur. Bu davada karşı taraf, davayı kaybetmiş ve karar kesinleşmiştir. Ancak tedbir dilekçesinde bu durumdan hiç bahsedilmemiş ve gıyabımızda verilen karar sonrası da telafisi mümkün olmayan zararlar meydana gelmiştir.
Açıklamış olduğumuz nedenlerle sayın mahkemenizce 01/01/2022 tarihinde 2022/000 esas sayılı dosyası üzerinden verilen tedbir kararının kaldırılmasını talep ederiz.
DELİLLER : 2022/000 Sayılı Dava dosyası, Kesinleşmiş mahkeme kararı, tanık, yemin, bilirkişi ve ilgili sair deliller.
HUKUKİ SEBEPLER : HMK m. 389 ve devamı hükümleri ve ilgili mevzuat
SONUÇ ve İSTEM : İtirazımızın kabulü ile mahkemenizden verilmiş 01/01/2022 tarihli ve 2022/000 sayılı kararın kaldırılmasına, masrafların karşı tarafa yükletilmesine karar verilmesini talep ederiz.
Av. ADEM ÇEÇEN & Av. GALİP ÖZDEMİR
TEDBİRE İTİRAZ EDEN VEKİLLERİ