Kamulaştırma Davası Nedir?
Kamulaştırma, devletin veya kamusal kurumların özel mülkiyete sahip kişilerin taşınır veya taşınmaz mallarına, kamusal amaçları gerçekleştirmek için zorunlu olarak el koyma yetkisi anlamına gelir; genellikle kamu yararı için altyapı projeleri, ulaşım ağlarının geliştirilmesi, kentsel dönüşüm ve çevre koruma gibi kamusal amaçları desteklemek amacıyla uygulanır. Kamulaştırma, devletin anayasal görevlerini yerine getirme ve toplumun genel çıkarlarını koruma amacını taşır. Ülkemizde bu işlemleri düzenleyen temel kanun 2942 sayılı Kamulaştırma Kanunu‘dur.
Kamulaştırma Şartları
Kamulaştırma işlemi, belirli adım ve evrelerle yürütülür. İlk adım, kamu yararının tanımlanması ve gerekçelerin belirlenmesidir. Ardından, kamulaştırma yapılacak taşınmazlar envanter haline getirilir ve bu taşınmazların değeri belirlenir. Değerlendirme sonucunda mülkiyet sahiplerine kamulaştırma bedeli teklifi sunulur.
Kamulaştırma şartları
Madde 3 – İdareler, kanunlarla ve Cumhurbaşkanlığı kararnameleriyle yapmak yükümlülüğünde bulundukları kamu hizmetlerinin veya teşebbüslerinin yürütülmesi için gerekli olan taşınmaz malları, kaynakları ve irtifak haklarını; bedellerini nakden ve peşin olarak veya aşağıda belirtilen hallerde eşit taksitlerle ödemek suretiyle kamulaştırma yapabilirler.
Cumhurbaşkanınca kabul olunan, büyük enerji ve sulama projeleri ile iskan projelerinin gerçekleştirilmesi, yeni ormanların yetiştirilmesi, kıyıların korunması ve turizm amacıyla yapılacak kamulaştırmalarda, bir gerçek veya özel hukuk tüzelkişisine ödenecek kamulaştırma bedelinin o yıl Genel Bütçe Kanununda gösterilen miktarı, nakden ve peşin olarak ödenir. Bu miktar, kamulaştırma bedelinin altıda birinden az olamaz. Bu miktarın üstünde olan kamulaştırma bedelleri, peşin ödeme miktarından az olmamak ve en fazla beş yıl içinde faiziyle birlikte ödenmek üzere eşit taksitlere bağlanır. Taksitlere, peşin ödeme gününü takip eden günden itibaren, Devlet borçları için öngörülen en yüksek faiz haddi uygulanır.
Kamulaştırılan topraktan, o toprağı doğrudan doğruya işleten küçük çiftçiye ait olanların bedeli, her halde peşin ödenir.
İdarelerce yeterli ödenek temin edilmeden kamulaştırma işlemlerine başlanılamaz.
Kamu yararı kararı verecek merciler
Madde 5 – Kamu yararı kararı verecek merciler şunlardır:
a) Kamu idareleri ve kamu tüzelkişileri;
1. 3 üncü maddenin ikinci fıkrasında sayılan amaçlarla yapılacak kamulaştırmalarda ilgili bakanlık,
2. Köy yararına kamulaştırmalarda köy ihtiyar kurulu,
3. Belediye yararına kamulaştırmalarda belediye encümeni,
4. İl özel idaresi yararına kamulaştırmalarda il daimi encümeni,
5. Devlet yararına kamulaştırmalarda il idare kurulu,
6. Yükseköğretim Kurulu yararına kamulaştırmalarda Yükseköğretim Kurulu,
7. Üniversite, Türkiye Radyo – Televizyon Kurumu, Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu yararına kamulaştırmalarda yönetim kurulları,
8. Aynı ilçe sınırları içinde birden çok köy ve belediye yararına kamulaştırmalarda ilçe idare kurulu,
9. Bir il sınırları içindeki birden çok ilçeye bağlı köyler ve belediyeler yararına kamulaştırmalarda il idare kurulu,
10. Ayrı illere bağlı birden çok kamu tüzelkişileri yararına kamulaştırmalarda Cumhurbaşkanı,
11. Birden çok il sınırları içindeki Devlet yararına kamulaştırmalarda Cumhurbaşkanı.
b) Kamu kurumları yararına kamulaştırmalarda yönetim kurulu veya idare meclisi, bunların olmaması halinde yetkili idare organları,
c) Gerçek kişiler yararına kamulaştırmalarda bu kişilerin, özel hukuk tüzelkişileri yararına kamulaştırmalarda ise; yönetim kurulları veya idare meclislerinin, yoksa yetkili yönetim organlarının başvuruları üzerine gördükleri hizmet bakımından denetimine bağlı oldukları köy, belediye, özel idare veya bakanlık.
Onay mercii
Madde 6 – Kamu yararı kararı;
a) Köy ihtiyar kurulları ve belediye encümenleri kararları, ilçelerde kaymakamın, il merkezlerinde valinin,
b) İlçe idare kurulları, il daimi encümenleri ve il idare kurulları kararları, valinin,
c) Üniversite yönetim kurulu kararları, rektörün,
d) Yükseköğretim Kurulu kararları, Kurul başkanının,
e) Türkiye Radyo – Televizyon Kurumu yönetim kurulu kararları, genel müdürün,
f) Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Yönetim Kurulu kararları, Yüksek Kurum Başkanının,
g) Kamu kurumları yönetim kurulu veya idare meclisleri veya yetkili idare organları kararları, denetimine bağlı oldukları bakanın,
h) Gerçek kişiler veya özel hukuk tüzelkişileri yararına; köy, belediye veya özel idarece verilen kararlar, valinin,
Onayı ile tamamlanır.
Cumhurbaşkanı veya bakanlıklar tarafından verilen kamu yararı kararlarının ayrıca onaylanması gerekmez.
Onaylı imar planına veya ilgili bakanlıklarca onaylı özel plan ve projesine göre yapılacak hizmetler için ayrıca kamu yararı kararı alınmasına ve onaylanmasına gerek yoktur. Bu durumlarda yetkili icra organınca kamulaştırma işlemine başlanıldığını gösteren bir karar alınır.
Kamulaştırmada Önce Yapılacak İşlemler ve İdari Şerh
Kamulaştırmada önce yapılacak işlemler ve idari şerh
Madde 7 – Kamulaştırmayı yapacak idare, kamulaştırma veya kamulaştırma yolu ile üzerinde irtifak hakkı kurulacak taşınmaz malların veya kaynakların sınırını, yüzölçümünü ve cinsini gösterir ölçekli planını yapar veya yaptırır; kamulaştırılan taşınmaz malın sahiplerini, tapu kaydı yoksa zilyetlerini ve bunların adreslerini, tapu, vergi ve nüfus kayıtları üzerinden veya ayrıca haricen yaptıracağı araştırma ile belgelere bağlamak suretiyle tespit ettirir.
İlgili vergi dairesi idarenin isteği üzerine taşınmaz mal ve kaynakların vergi beyan ve değerlerini, vergi beyanı bulunmadığı hallerde beyan yerine geçecek takdir edilecek değeri en geç bir ay içerisinde verir.
İdare kamulaştırma kararı verdikten sonra kamulaştırmanın tapu siciline şerh verilmesini kamulaştırmaya konu taşınmaz malın kayıtlı bulunduğu tapu idaresine bildirir. Bildirim tarihinden itibaren malik değiştiği takdirde, mülkiyette veya mülkiyetten gayri ayni haklarda meydana gelecek değişiklikleri tapu idaresi kamulaştırmayı yapan idareye bildirmek zorundadır. (Değişik cümle: 24/4/2001 – 4650/2 md.) İdare tarafından, şerh tarihinden itibaren altı ay içinde 10 uncu maddeye göre kamulaştırma bedelinin tespitiyle idare adına tescili isteğinde bulunulduğuna dair mahkemeden alınacak belge tapu idaresine ibraz edilmediği takdirde, bu şerh tapu idaresince resen sicilden silinir.
Kamulaştırma İşleminin Sınırları ve Hukuki İlkeler
Hukukumuz kamulaştırma işleminin sınırlarını ve hukuki ilkelerini net bir şekilde tanımlamıştır. Kamulaştırma, yasalara uygun, orantılı ve kamusal amaçların gerçekleştirilmesi için zorunlu bir tedbir olarak uygulanmalıdır. Ayrıca işlemler sırasında özel mülkiyet hakkına saygı gösterme ve adil bir bedel ödeme prensipleri gözetilmelidir.
Kamulaştırmada Toplumsal Yarar
Kamulaştırma işlemleri, toplumsal yararın artırılması amacıyla gerçekleştirilir. Bu işlemler sayesinde altyapı projeleri hayata geçirilir, trafik sıkışıklığı azaltılır, yeşil alanlar korunur ve kentsel dönüşüm sağlanır. Kamulaştırma, toplumun genel refahını artıran ve kamusal hizmetlerin geliştirilmesine olanak tanıyan önemli bir araçtır.
Sonuç ve Değerlendirme
Hukukumuzda kamulaştırma işlemleri ve kamulaştırma davaları, özel mülkiyet hakları ile kamu yararı ve kamusal amaçların dengelediği hassas bir hukuk alanını oluşturur. Kamulaştırma işlemlerinin adil bir şekilde yürütülmesi, mülkiyet sahiplerinin haklarının korunması ve toplumsal yararın artırılması için temel öneme sahiptir. Bu kapsamda yaşamış olduğunuz hukuki uyuşmazlıkların hak kaybı yaşamadan çözümlenmesi için İzmit, Kocaeli’de bulunan büromuza başvurabilirsiniz.
Ayrıca Türk Vatandaşlığı İçin Aranan Şartlar adlı yazımızı buraya tıklayarak inceleyebilirsiniz.