İstinaf Nedir? İstinaf Mahkemesi Nedir?
İstinaf mahkemesi, ilk derece mahkemesinin vermiş olduğu kararı denetleyebilecek bir üst mahkemedir. İstinaf, kelime olarak “yeniden başlama, baştan alma” anlamına gelmektedir. Buradan yola çıkarak aslında istinaf nedir sorusuna rahatlıkla cevap bulabiliriz. İlk derece mahkemesinde verilen karar, istinaf edilebilir bir kararsa ve taraflardan birisi kararı istinaf mahkemesine taşır ise istinaf mahkemesi talepler doğrultusunda dosyayı baştan sona değerlendirerek yeni bir karar kurabilecektir.
İstinaf mahkemelerinin kurulması ve faaliyete başlaması aslında yıllar önce düzenlenmiş olsa da asıl faaliyetlerine 20 Temmuz 2016 tarihinden itibaren başlamışlardır. Bu tarihten sonra ilk derece mahkemesinde verilen kararlar için şartları sağlaması halinde istinaf incelemesine tabi tutulmaya başlanmıştır. Hukuk, ceza veya idare mahkemelerinde verilen kararlarda, kararın istinaf edilebilir olup olmadığı kararın sonunda yer almaktadır. Özellikle her yıl belirlenen tutarın altında kalan davalar için istinaf kanun yolu açık olmamaktadır. Bu nedenle açılacak davalarınızın istinaf denetimine tabii olmasını istiyor iseniz size tavsiyemiz bu şartlara öncelikle incelemeniz gerektiğidir.
İstinaf Mahkemesi Nedir?
İstinaf denetimini yapan mahkemelere, Bölge Adliye /İdare Mahkemeleri denmektedir. İstinaf dilekçesi yazılırken de başlığa, kararı veren ilk derece mahkemesinin bağlı bulunduğu bölge adliye/idare mahkemesi ismi yazılmalıdır. Ülkemizde, Adana, Ankara, Antalya, Bursa, Erzurum, Gaziantep, İstanbul, İzmir, Samsun, Sakarya ve Konya olmak üzere 11 adet bölge adliye mahkemesi, Adana, Ankara, Erzurum, Gaziantep, İstanbul, İzmir, Konya, Samsun olmak üzere 8 adet bölge idare mahkemesi bulunmaktadır. İstinaf mahkemeleri, dosyaları olay ve hukuki yönden baştan sona değerlendirebilecek bir denetim mekanizmasıdır. Bu yönüyle temyiz sürecinden önce her yönüyle yapılan ikinci değerlendirme daha adil kararların verilmesine yardımcı olmaktadır.
İstinaf Mahkemesi Ne İşe Yarar?
İstinaf mahkemeleri, adli ve idari davalarda ilk derece mahkemesinin vermiş olduğu kararı hukuki ve olay yönünden baştan sona inceleyerek gerekirse baştan bir karar kurmaya yetkili üst mahkemelerdir. Dolayısıyla ilk derece mahkemesi kararlarının denetlenmesi ve hatalı ise kararın kaldırılarak yerine yeniden bir karar kurulması görevini yerine getirmektedir.
İstinaf Mahkemesi Ne Kadar Sürer?
Adli ve idari yargıda istinaf mahkemelerinde dosyanın geçirdiği süre farklılık göstermektedir. Hatta dosyanızın hangi bölge adliye mahkemesine düşmüş olduğu bile süreyi etkileyecektir. Genellikle o bölge adliye mahkemesine bağlı olarak bulunan ilde görev yapan avukatlar, ilgili bölgede ortalama ne kadar sürede dosyaların incelendiğini ortalama olarak tahmin edebilmektedirler. Türkiye geneli için genel bir değerlendirme yapmak gerekirse tutuklu işlerin önceliği bulunduğundan 1 yıldan daha kısa bir sürede kararlar çıkabilmektedir. Tutuklu iş olmadığı durumlarda adli ve idari yargıda genellikle 1-3 yıl arasında yargılama sürmektedir.
İstinaf Başvurusunun Esastan Reddi Nedir?
Usule uygun bir istinaf başvurusu sonrası, ilgili bölge adliye/idare mahkemesinin olayın içeriğine inerek yaptığı hukuki değerlendirme sonrası ilk derece mahkemesi ile aynı kanaatte olması durumunda başvurunun esastan reddine karar verilecektir. İstinaf başvurusu eğer ki usuli eksiklikler içeriyor ise, usul esastan önce gelir ilkesi gereğince istinaf mahkemesi dosyanın esasına (konusuna) hiç girmeden usulden başvuruyu reddedebilecektir. Usuli eksiklikler, harçların yatırılmamış olması, başvurunun süresinde olmaması vs. gibi eksiklikler olabilmektedir. Eğer ki başvuru esastan reddedilmiş ise olay, konu, hukuki değerlendirme yönünden ilk derece mahkemesinin kararı doğru bulunmuş demektir.
İstinaf ve Temyiz Arasındaki Fark Nedir?
İstinaf mahkemeleri, olay, konu, hukuki değerlendirme yaparak itirazlar doğrultusunda baştan sona bir inceleme ile hatalı kararı görmesi durumunda ilk derece mahkemesi kararını tamamen kaldırarak kendisi baştan yeni bir karar kurabilecektir. Ancak temyiz aşamasında düzeltilecek küçük maddi hatalar veya sehven yazılanlar haricinde hukuki değerlendirme yapılarak, hukuka uygun olmadığı denetlenmektedir. Kararın kaldırılarak yeniden bir karar kurma imkanı temyiz aşamasında bulunmamaktadır. Temyiz aşamasında karar bozulur, onanır veya yukarıda bahsettiğimiz sonucu etkilemeyecek küçük hatalar giderilerek düzeltilerek onanır. Temyiz aşamasına gidebilmek için, kanunun öngördüğü istisnai haller dışında istinaf aşamasını tamamlamak zorunludur.
İstinaf Mahkemesi Kararı Bozar Mı?
İstinaf mahkemeleri kararı bozmaz. İlk derece mahkemesi tarafından verilen kararın hatalı olduğu kanaatinde ise o kararı kaldırarak yerine yeni bir karar kurmaktadır. Kararı bozma ve bozulan durumlara ilişkin yeniden yargılama için dosyanın gönderilmesi temyiz aşamasında mevcuttur. İstinaf mahkemesi başvuruyu kabul etmediği durumlarda, “istinaf başvurusunun reddine” şeklinde hüküm kuracaktır.
Not: Ayrıca sıkça okunan Ecrimisil Nedir? Ecrimisil Bedeli Nedir? başlıklı yazımızı inceleyebilirsiniz.